Historia Parafii Ewangelickiej w Lipnie

Początkirozwoju społeczności ewangelickich na tej części ziemi dobrzyńskiej sięgają początku XVIII wieku. Masowy napływ osadników z sąsiednich Prus Królewskich i Prus Książęcych zaowocował zwiększającą się liczba protestantów (głównie pochodzenia niemieckiego). Proces ten w szczególny sposób nasilił się w latach 1720 - 1745. Życie kościelne i parafialne nie było zorganizowane od razu, jak miało to miejsce w innych ościennych ośrodkach. Dopiero po 2. rozbiorze Polski, w 1793 roku powstał pierwszy zbór w Białowieżynie - małej miejscowości położonej około 1,5 kilometra na południe od Lipna. Z uwagi na trudne warunki w roku 1799 podjęto decyzje o przeniesieniu parafii do Lipna. Rok później wybudowano tu plebanię, a w latach 1805-1806 prowizoryczna kaplicę. Pierwsza, drewniana świątynia ewangelicka w Lipnie została wybudowana w 1806 roku. W 1852 na prowizorycznej wieży zawieszono pierwszy dzwon, a w 1864 - drugi.

Choć po 1815 roku Lipno znalazło się na terenie Królestwa Polskiego (podległego Rosji), to stały napływ ludności ewangelickiej nie ustawał na sile. W wyniku dużego napływu ludności wyznania ewangelickiego parafia liczyła ponad 16.000 wiernych (!). Dla ułatwienia pracy duszpasterskiej na rozległym terenie, powołano w 1838 roku do życia nową parafię ewangelicką w Osówce. W sytuacji dużego rozproszenia wiernych, ostoją życia religijnego były najczęściej wiejskie szkoły kantoralne. Do parafiiw Lipnie należało 13 kantoratów ze szkołami i domami modlitwy: Ryszywek, Elzanowo, Grabiny, Barany, Chalin, Czarne, Jasień, Makówiec, Chodrążek, Kołat, Oleszno, Wilkowo i Bogucin.  Proboszcz parafii dojeżdżał tam od dwóch do sześciu razy w roku, a w pozostałe niedziele nabożeństwa lektorskie odprawiali kantorzy.

Drewniana lipnowska świątynia juz w połowie wieku była w złym stanie technicznym. Koniecznością stała się więc budowa nowego Domu Bożego. 23 sierpnia 1866 poświęcono kamień węgielny. Dzięki ogromnej ofiarności parafian zebrano niemałą kwotę 15.000 Rubli (z 18.000 całości kosztów budowy). Sami też wierni walnie przyczynili się swoją pracą przy budowie kościoła. Kościół został poświęcony 08.12.1868 roku. Aktu konsekracji dokonał ks. Stiller z Ozorkowa w asyście 11 innych duchownych.W relacji "Zwiastuna Ewangelicznego" z roku 1869 jej autor tak opisywał budowę nowej świątyni: "Nowo wzniesiony kościół, zbudowany jest według planu i anszlagów p. Wojciecha Bobińskiego członka rady budowniczéj, pod kierunkiem budowniczego powiatu, Józefa Gosławskiego. Filary żelazne i takież ramy do okien, pochodzą z fabryki pp. Lilpop i Rau. Ołtarz, na którym prześliczny obraz ukrzyżowanego Chrystusa, pędzla nauczyciela niegdyś szkoły tutejszéj Władysława Barczewskiego  i wspaniała ambona, odrobiona w pracowni pana Karola Schonerta w Warszawie. Inne roboty wykonali po większéj części majstrowie miejscowi: mularską August Blechert, ciesielską i stolarską Michał Schewe, ślusarską Otton Roehr, blacharską starozakonny Daniel Ślepak, malarską Ernest Kummerow z Płocka, szklarską Karol Ort z Torunia. Organy o 16stu głosach z dwoma manuałami i pedałem, zrobione zostały w zakładzie braci Walther, w Guhrau na Szlązku"

Świątynia została zbudowana w stylu angielsko - gotyckim na planie prostokąta. Fasada kościoła zdobiona jest ozdobnym szczytem nad którym góruje ośmiokątna wieża. Wnętrze kościoła kryje płaski sufit. Nawę z trzech stron otaczają empory wsparte na filarach. Po obu stronach prezbiterium znajdują się małe zakrystie, a nad nimi loże z otwartymi arkadami. Ołtarz, ambona i szafa organowa mają formę klasycystyczną, chrzcielnica i ławki - neogotycką.

 

Kolejne lata przyniosły rozwój życia religijnego i jego form. Dzięki stopniowemu procesowi asymilacji i polonizacji ludności napływowej, w Boże Narodzenie 1899 odprawiono pierwsze nabożeństwo w języku polskim. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w 1930 powstało przy parafii Polskie Towarzystwo Młodzieży Ewangelickiej. Liczba kantoratów działających przy parafii zwiększyła się do dwudziestu. Wielką radością była uroczystość poświęcenia w roku 1925 trzech nowych dzwonów, które zawisły na wieży kościoła w miejsce zarekwirowanych w okresie I Wojny Światowej. W 1929 poszerzono istniejący teren cmentarza, a w dwa lata później, w 1931 przeprowadzono bardzo kosztowny remont wnętrza kościoła i organów. Założono instalację elektryczną, a szczególną dumą parafian stał się pozłacany krzyż na wieży kościoła oraz podświetlany w nocy zegar. Przed II Wojną Światową parafia liczyła około 10.000 dusz (głównie na ternie przyległych do Lipna wsi). W 1939 liczba ta zmniejszyła się do 6.500 ze względu na odłączenie się parafii Orłowo i Łąkie.

Lata wojny pozostawiły po sobie ogrom zniszczeń materialnychi duchowych. W 1945 na terenie parafii lipnowskiej pozostali nieliczni już tylko wierni. Kościół i jego wyposażenie, pomimo zniszczonego dachu - ocalały. Opiekę nad świątynią, zgodnie z umową dzierżawy, przejął zakon o.o. Kamilianów, który nadał jej też imię św. Stanisława Biskupa i Męczennka. Dopiero w roku 1950, dzięki staraniom ks. Seniora Ryszarda Trenklera z Torunia kościół powrócił do ewangelików. Ocalała po wojnie garstka - około 160-ciu parafian musiała zmagać się z trudną rzeczywistością życia diaspory, problemami remontowymi i stale zmniejszającą się ze względu na emigrację liczbą parafian. Niestety, pod koniec lat 60-tych w parafii pozostała zaledwie 1/3 powojennego stanu wiernych. W 1969 roku Parafia w Lipnie została przemieniona na stację kaznodziejską podległą parafii w Rypinie. Wiązało się to m.in. z ograniczeniem liczby odprawianych nabożeństw do 1-2 miesięcznie. Na początku lat 70-tych władze Kościoła podjęły decyzję o sprzedaży kościoła w Lipnie na cel powstającego Domu Kultury.Z nieoczekiwaną pomocą przyszli dawni członek parafii p. Wiliam Rudolf Daase - osiadły po wojnie w  Kanadzie, dawny lotnik dywizjonu 300 w Anglii,  oraz Juliusz Prill - dawny nauczyciel z Makówca.

Dzięki ich pomocy, wsparciu, a także walce samych parafian o utrzymanie kościoła, niekorzystna decyzja Konsystorza Kościoła została cofnięta. Wiliam Daase pozostawił także w zapisie testamentu część swojego majątku na rzecz rodzinnej parafii, co umożliwiło jej funkcjonowanie przez wiele kolejnych lat.Podczas jubileuszu 125-lecia kościoła w 1993 roku lipnowskiej świątyni nadano imię "Świętej Trójcy".

Dzięki ofiarności dawnych parafian oraz nowym możliwościom finansowym w ciągu ostatnich dwunastu lat (od 2002) przeprowadzono generalny remont elewacji kościoła, jego wnętrza, połaci dachu i wieży, oraz organów.

Parafia w Lipnie jest dziś jedną z najmniejszych społeczności diasporalnych Diecezji Pomorsko - Wielkopolskiej Kościoła Ewangelicko - Augsburskiego. Wierni spotykają się na coniedzielnych nabożeństwach w kościele lub w kaplicy w budynku plebanii (w okresie zimowym), budują społeczność wiary, nadziei i miłości na comiesięcznych spotkaniah biblijnych, oraz przedświątecznych rekolekcjach.

Duszpasterze parafii