Historia Parafii Ewangelickiej w Rypinie

Od początku  XVIII w. datuje się na ziemi rypińskiej napływ osadników wyznania ewangelickiego. Autor wydanego w 1926 roku jubileuszowego biuletynu z okazji 150 - lecia Parafii pisał:

"Najstarsze posiadane przez nas świadectwa przeszłości sięgają roku 1719. To w tym roku powstały dwie szkoły kantoralne w Tomaszewie i Obórkach, które następnie w 1893 i 1894 zostały przekształcone w szkoły elementarne. Budynek dawnej szkoły i kaplicy w Obórkach stoi tam po dzień dzisiejszy.

W roku 1720 powstały kantoraty w miejscowościach Kierz i Gaj. W 1725 w Jeziorkach. W 1730  w Głowińsku, Oborach i Zbójenku. W 1750 powstał kantorat w Radzynku (później przeniesiono go do Somsiorów). W  1778 wybudowano szkołę kantoralną w Grzembach, a rok później w 1779 w Michałkach.

Michałki – drewniany dom z ogrodem, jak opisuje to archiwum parafialne, należał do parafii. W 7 Niedzielę po Trójcy Świętej, jak czytamy dalej, ten drewniany, pokryty słomą kościółek został poświęcony. Aktu tego dokonał ks. Wilhelm Dietrich Wollmer z Torunia. Zebrana w tym dniu kolekta wyniosła 100 Talarów. Uroczystości trwały dwa dni, a do Komunii Świętej przystąpiło 600 osób.

1781 – Graf Michał Podoski, właściciel Rusinowa zapisał na utrzymanie przyszłych proboszczów pół włóki ziemi.

1784 – 01 kwietnia założona została parafia w Michałkach, a Graf Michał Podoski – Kasztelan Dobrzyński, właściciel Rusinowa uposażył ją w 1,5 włóki ziemi. (1 włókę z obciążeniem 13 Talarów podatku rocznie, pozostałe 0,5 włóki bez podatku)

1785 – Ksiądz Adolf Bocianowski objął jako pierwszy proboszcz służbę w parafii. Wokacja duchownego, podpisana 08. czerwca tego roku przez Grafa M. Podoskiego, gwarantowała pastorowi użytkowanie jednej włóki ziemi oraz darmowy opał."

Pragnienie posiadania własnego kościoła było wśród ewangelików rypińskich bardzo żywe i na Zgromadzeniu Parafialnym w 1879 r. powzięto uchwałę o wybudowaniu kościoła w Rypinie. Zakupiono teren w tzw. Ogrodzie Miechowitów i w dniu 31 maja 1882 r. położono kamień węgielny pod Dom Boży. Budowa trwała 6 lat, a kierował nią pastor Kattein. Aktu poświęcenia nowego kościoła w dniu 10 czerwca 1888r dokonał biskup Woldemar von Ewerth.

Kościół wybudowano w stylu neogotyckim wg projektu Stappelnmanna. Długość obiektu wykonanego  z czerwonej cegły wynosi ok.  30 m, szerokość ok.10 m. Części żelazne, np. imponujące filary, ramy okienne oraz drzwi wykonała firma Drewitz z Torunia, organy z dwoma manuałami i pedałami – firma Walter z Góry Śląskiej.

W 1892 r. z ofiar wiernych zakupiono w Węgrowie  2 dzwony. W 1911r. sprowadzono z Pragi zegar kościelny, którego ofiarodawcą był Michał Wunsch  z Trąbina. Wnętrze kościoła zdobiła bogata polichromia, pięknie rzeźbiona ambona i trzyczęściowy ołtarz  z obrazami przedstawiającymi narodzenie, chrzest oraz zmartwychwstanie Jezusa. Ponadto kościół wyposażony był w ozdobną chrzcielnicę, stylowe ławki i empory. Na przełomie roku 1901/1902 na placu położonym obok kościoła w Rypinie, pastor Robert Grzegorz Gundlach wybudował plebanię

Z chwilą wybudowania kościoła w Rypinie zmieniono siedzibę księdza i zarazem Parafia Michałki – Rypin przybrała nową nazwę : Parafia Ewangelicko – Augsburska  Rypin – Michałki Jednocześnie przeniesiono z Michałek do Rypina siedzibę Urzędu Stanu Cywilnego, który prowadził każdorazowo urzędujący w Rypinie duchowny.

 

W latach 1935 – 1937 z dobrowolnych ofiar parafian z Michałek i Rypina powstał nowy kościół i plebania w Michałkach. Pracami kierował pastor Waldemar Krusche, który był ostatnim pastorem parafii  Michałki – Rypin i zarazem pierwszym pastorem samodzielnej parafii w Rypinie. Poświęcenie kościoła w Michałkach nastąpiło 18 października 1937 r.

Należy jeszcze wspomnieć, że na terenie parafii Michałki Rypin znajdowało się 30 (!) szkół ewangelickich. Na szczególną uwagę zasługuje miejscowość Obórki, w której od 1792 r. znajdowała się szkoła kantoralna, a od 1893 r. państwowa elementarna. Dzięki staraniom nauczyciela i kantora Gustawa Prilla wybudowano tam kaplicę i nowy budynek szkolny. Za jego pośrednictwem Tomasz Mann – laureat nagrody Nobla – przekazał na budowę szkoły 2000 złotych. Poświęcenie szkoły, nazywanej później wśród parafian „Szkołą Nobla”, nastąpiło 25 października 1937r.

Przed II Wojną Światową  do Parafii Ewangelicko – Augsburskiej w Rypinie należało blisko 8.500 osób (ok.5000 w Rypinie oraz ok. 3500 w Michałkach).

Po II Wojnie Światowej gwałtownie zmalała liczba parafian. Z blisko 5.000 pozostało około 350 osób. Kościół w Rypinie został przejęty przez Parafię Rzymskokatolicką i zamieniony na kościół szkolny. Na czas lat 1945 – 1949 Parafia Ewangelicka w Rypinie przestała istnieć. Reaktywacji Parafii dokonał pod  koniec 1949 roku ks. Senior Ryszard Trenkler z Torunia. Rozpoczęto odprawiać nabożeństwa – najpierw w kaplicy domu parafialnego (w dawnej sali konfirmantów). Pierwszą amboną było krzesło..., ale dla wszystkich uczestników nabożeństwa był to niezapomniana i podniosła chwila. Te same, niezwykłe uczucia towarzyszyły parafii, gdy w 1953 roku, również dzięki staraniom ks. Trenklera, odzyskano na powrót budynek kościoła.  Pierwsze powojenne nabożeństwo w kościele odprawił ówczesny zwierzchnik Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego ks. Biskup Karol Kotula wraz z ks. Seniorem Ryszardem Trenklerem i pierwszym stałym administratorem parafii ks. Bogusławem Wittenbergiem (1951 – 1957).

Kolejne lata przeplatały ze sobą dobre, jak i smutne doświadczenia. Ewangelicy w Rypinie dzielili los swoich współwyznawców w całej Polsce, których po wojnie bardzo często określano jednoznacznie jako „Niemców”. Zmniejszała się stale liczba parafian. Powodem tego były z pewnością duża fale emigracji w 70. i 80. latach, a co za tym idzie także rosnąca średnia wieku w parafii. Dodatkowo, bardzo często następowały zmiany na stanowisku duchownego, co nie pozostawało bez wpływu na regularność życia parafialnego. Do 1980 roku miejscowy proboszcz zamieszkiwał jeszcze  plebanię w Rypinie. Ze względu na zmniejszającą się liczbę wiernych i rosnące koszty utrzymania, parafia dołączona została do ośrodka parafialnego Włocławek - Lipno z siedzibą proboszcza we Włocławku.

<

Jednakże pomimo wszystkich przeciwności losu, życie parafii przynosiło dobre owoce. Reaktywował się i rozpoczął regularne próby chór parafialny, świętowano kolejne jubileusze kościoła i uroczystości „Złotych Konfirmacji”. Dzięki wielkiemu finansowemu wsparciu od dawnych członków parafii, przeprowadzano niezbędne naprawy i remonty w kościele i jego otoczeniu. Przez ponad 10 lat, dzięki partnerskim kontaktom z parafią w Anholt, parafia w Rypinie wspierała miejscowy szpital niezbędnymi środkami medycznymi i pomocą finansową. Pokoje gościnne  w budynku plebanii gościły corocznie wielu dawnych parafian przybyłych z zagranicy.

Parafia w Rypinie, choć niewielka i rozproszona, z Bożą pomocą i dzięki wsparciu wielu ludzi przezwyciężyła trudne chwile. Niezwykła aktywność parafian, ofiarność, przywiązanie do kościoła oraz  liczne młode pokolenie pozwalają patrzeć w przyszłość z nadzieją. Wierni co tydzień spotykają się na nabożeństwie w kościele (choć większość z nich zamieszkuje odległą o 25 kilometrów Brodnicę i jej okolice). Od grudnia 2004 roku w posiadaniu parafii jest także kaplica w Brodnicy. Tam odbywają się regularnie, cotygodniowe lekcje religii dla dzieci, próby chóru i spotkania parafialne.  Diasporalne warunki życia nie przeszkadzają w codziennym składaniu świadectwa wiary zarówno w wymiarze lokalnym, jak i diecezjalnym. Jesteśmy dumni, ze mogliśmy nieraz zapraszać do nas Diecezjalną Konferencję Księży, a także gościć dwukrotnie Diecezjalny Zjazd Chórów Diecezji Pomorsko - Wielkopolskiej naszego Kościoła (1992 i 2011).

Oprócz coniedzielnych nabożeństw spotykamy się na godzinach biblijnych, pasyjnych i adwentowych rekolekcjach, okolicznościowych spotkaniach i prelekcjach. Nasi najmłodsi mają od kilku lat możliwość wspólnego spędzania czasu podczas letnich obozów wakacyjnych, a dobrą "tradycją" ostatnich lat (od 2012) jest wspólny chóralno - rodzinny wyjazd zimowy na narty. Uroczystości parafialnych "gwiazdek" dla dzieci oraz seniorów, oraz wielkanocny koncert w wykonaniu naszych najmłodszych na stałe wpisały się także w kalendarz życia parafialnego.

Cieszymy się, że choć wskromnym wymiarze możemy także uszanować i upamiętnić dziedzictwo naszych przodków. Od ponad 10 lat, z inicjatywy parafian, władz lokalnych, lub potomków dawnych ewangelików ziemi michałowskiej, na rozsianych po terenie dzisiejszej Parafii dawnych cmentarzach ewangelickich stawiane są nowe tablice pamiątkowe przypominające tych, którzy przed nami składali tutaj swoje świadectwo wiary i życia.

Duszpasterze parafii